Շշալցված ջուրը, որը թողնում ենք մեքենայում շոգ եղանակին, անտեսանելի ռիսկերի պոտենցիալ աղբյուր է։ Գիտնականներն ավելի ու ավելի հաճախ են ցույց տալիս, որ ջերմությունն ու լույսը սովորական պլաստիկ շշերը վերածում են միկրոբների և միկրոպլաստիկի «ինկուբատորների»։
Շիշը բացելուց հետո դրա մեջ բերանի խոռոչից, օդից կամ ձեռքերից միկրոբներ են ընկնում։ 2005 թվականի հետազոտությունը ցույց է տվել, որ սենյակային ջերմաստիճանում բակտերիաները սկսում են ակտիվորեն բազմանալ ընդամենը մեկ կում խմելուց հետո՝ 48 ժամվա ընթացքում։ Իսկ եթե շիշը մնում է մեքենայում շոգ եղանակին, գործընթացը բազմապատիկ արագանում է։
Մոտ 25 °C ջերմաստիճանում միկրոօրգանիզմները, ներառյալ սննդային թունավորումներ առաջացնողները, արագորեն աճում են։ Արդյունքում, մաքուր ջուրը կարճ ժամանակում վերածվում է վարակման բարձր ռիսկ պարունակող միջավայրի։
Միանգամյա օգտագործման շշերի մեծ մասը պատրաստված է պոլիէթիլենտերեֆտալատից։ Արևի լույսի և բարձր ջերմաստիճանի ազդեցության տակ այս նյութը սկսում է քայքայվել՝ ջրի մեջ արտազատելով միկրոմասնիկներ։
2025 թվականին գիտնականները մոդելավորել են մեքենայի ներսի պայմանները և 28 օր անց ջրում հայտնաբերել մինչև 10.03 միկրոպլաստիկի մասնիկ։ Աղտոտման աղբյուրը հենց շշի ներսում առաջացած մասնիկներն էին։
Խնդիրը գլոբալ է։ Միջազգային հետազոտությունները ցույց են տվել, որ շշալցված ջրի 93%-ում պլաստիկի բեկորներ կան։ Իսկ 2024 թվականին լազերային նոր մեթոդը թույլ է տվել հաշվել մինչև 240,000 մասնիկ մեկ լիտրում, որոնց մեծ մասը նանոպլաստիկ է։
2025 թվականի մի հետազոտություն պլաստիկի մասնիկներ է հայտնաբերել մարդու ուղեղի հյուսվածքներում, նույնիսկ ավելի շատ, քան լյարդում կամ երիկամներում։ Գիտնականները ենթադրում են, որ նանոմասնիկները կարող են հաղթահարել կենսաբանական արգելքները։
Ինչպես վարվել
Չկա հստակ «կարմիր գիծ», երբ շիշը միանշանակ վտանգավոր է դառնում։ Ամեն ինչ կախված է ջերմաստիճանից, ժամանակից և սկզբնական աղտոտվածության մակարդակից։ Սակայն գործնական խորհուրդը պարզ է.
-
Մի՛ պահեք ջուրը մեքենայում։
-
Թափեք ջուրը, եթե շիշը մի քանի ժամ մնացել դրսում շոգ եղանակին։
-
Օգտագործեք բազմակի օգտագործման շշեր՝ չժանգոտվող պողպատից կամ ապակուց։
-
Լվացեք և փոխարինեք վնասված կամ հին շշերը։
Նույնիսկ փակ շիշը պաշտպանված չէ. չնայած համն ու հոտը կարող են մնալ անփոփոխ, ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների և ջերմության ազդեցության տակ պլաստիկը աստիճանաբար արտազատում է մասնիկներ։
Միֆեր և փաստեր
Երբեմն կարելի է լսել, որ պլաստիկ շշերը տաքացնելը կամ սառեցնելը դիօքսիններ են արտազատում։ Սա միֆ է. նման քաղցկեղածին միացություններ առաջանում են միայն այրման ժամանակ, ոչ թե ջուրը պահելիս։ Ջոնս Հոփքինսի համալսարանի գիտնականներն արդեն վաղուց հերքել են այս պնդումը։
Ժամանակակից մեթոդները թույլ են տալիս ավելի ճշգրիտ հայտնաբերել պլաստիկի նույնիսկ ամենափոքր մասնիկները ոչ միայն շշալցված, այլև ծորակի ջրում։
Գլխավոր եզրակացությունը պարզ է. ջուրը պահեք զով տեղում, օգտագործեք անվտանգ տարաներ և ռիսկի մի՛ դիմեք՝ թողնելով պլաստիկ շշերը արևի տակ կամ մեքենայում։